«Μου παραδόθηκε ένας ιστορικός θησαυρός που με προκαλούσε, κι εγώ προσπάθησα να ανταποκριθώ όσο καλύτερα μπορούσα», σχολιάζει η ιστορικός Ευτυχία Δ. Λιάτα. Αναφέρεται, κατά κύριο λόγο, στο κατάστιχο του Υδραίου καπετάνιου Λάζαρου Πινότση και του πλοίου του «Τιμολέων», με το οποίο μετείχε στους θαλάσσιους αγώνες κατά τη διάρκεια της Επανάστασης.
Το συγκεκριμένο αρχειακό τεκμήριο, μαζί με ένα ακόμη οικονομικό κατάστιχο που αφορά το «Κοινόν της Υδρας» είχε αποκτήσει σε ψηφιακή μορφή ο ιστορικός και πανεπιστημιακός δάσκαλος Βασίλης Κρεμμυδάς και σκόπευε να το επεξεργαστεί. Από εκείνον πρωτοάκουσε η κ. Λιάτα για αυτό το πολύτιμο εύρημα, και λόγω της φιλίας τους, της παραδόθηκε από την κόρη του εκλιπόντος ιστορικού μετά τον θάνατό του.
Ετσι προέκυψε η ιστορική μελέτη «Εκ του υστερήματος αρμάτωσαν… Η φρεγάτα “Τιμολέων” στην Επανάσταση του 1821», που μόλις κυκλοφόρησε από το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών/Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών. Πρόκειται για μια εργασία που μας δίνει σπάνιες και ακριβέστατες πληροφορίες για τα οικονομικά του Αγώνα –εν προκειμένω τις ναυτικές εκστρατείες–, πεδίο που όπως σημειώνει η ιστορικός στον πρόλογό της, είναι από τα πλέον υποφωτισμένα στην ελληνική ιστοριογραφία.
Ποιοι είναι όμως οι λόγοι που υπήρξε αυτό το έλλειμμα; «Αν μιλήσουμε για το παρόν», απαντά η κ. Λιάτα, «πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι τα αρχειακά τεκμήρια εκείνης της περιόδου είναι προβληματικά. Οι νεότεροι ερευνητές έχουν δυσκολίες τόσο με την ανάγνωση όσο και με την κατανόησή τους. Οι παλαιότεροι ιστορικοί από την άλλη, που για εκείνους το υλικό ήταν κατανοητό, δεν έθεταν ερωτήματα για το οικονομικό σκέλος της Επανάστασης. Στους περισσότερους αρκούσε το αφηγηματικό μέρος, που βασιζόταν στις μαρτυρίες των αγωνιστών και έδινε πληροφορίες για τα ανδραγαθήματά τους».
Υπό αυτό το πρίσμα, το νέο βιβλίο έρχεται να καλύψει ένα κενό, και να μας διαφωτίσει για θέματα πολύ ευρύτερα από εκείνα που ο γραμματικός του Λάζαρου Πινότση είχε την πρόθεση να κάνει, όταν συνέτασσε το κατάστιχο κατ’ εντολήν του καπετάνιου. Το αναλυτικό εξοδολόγιο, ολοκληρωμένο και διεξοδικό, καταγράφει τις δαπάνες του πλοίου από την πρώτη εκστρατεία (Μάρτιος 1821) ώς την τελευταία (Μάρτιος 1828).
«Επεξεργαζόμενη το υλικό διαπίστωσα ότι έχουν καταγραφεί με εξαντλητικές λεπτομέρειες όλες οι οικονομικές συναλλαγές: Οι μισθοί κάθε ναύτη του πληρώματος επωνύμως, τα έξοδα “ζωοτροφίας” (διατροφής), οι τιμές των τροφίμων που αγοράζονταν (παξιμάδια, λάδια, ψάρια), και κάθε επισκευή, μικρή ή μεγάλη, που έγινε στο καράβι», λέει η κ. Λιάτα. «Διαπίστωσα λοιπόν ότι είχα στα χέρια μου μια θαυμαστή περίπτωση του μερικού, που όμως με την αρτιότητά του μας επιτρέπει να “δούμε” το γενικό, και να κάνουμε την ιστοριογραφική προβολή», συμπληρώνει.
Για τον Υδραίο καπετάνιο Λάζαρο Πινότση, συνιδιοκτήτη της φρεγάτας δίπλα στον πλοιοκτήτη Ιωάννη Ορλάνδο, δεν υπάρχουν πολλά βιογραφικά στοιχεία. Στο κεφάλαιο που του αφιερώνεται είναι συγκεντρωμένες οι βασικές πληροφορίες και ένα ενδιαφέρον ανεκδοτολογικό δημοσίευμα που έχει σημασία για το άτομό του, αλλά και για την εποχή.
Ο «Τιμολέων» ήταν μια τρικάταρτη φρεγάτα μεσαίου μεγέθους (34 ναυτικοί πήχεις μήκος) και είχε πλήρωμα 60 έως 70 ναύτες. Οπως συνέβαινε γενικά με τον «τρινήσιο» στόλο –Υδρα, Σπέτσες, Ψαρά–, ξεκίνησε ως εμπορικό πλοίο και μπαίνοντας στην Επανάσταση μετατράπηκε σε πολεμικό, μολονότι πολλά εμπορικά εκείνης της περιόδου ήταν ήδη οπλισμένα λόγω των πειρατών. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, και πάντοτε μιλώντας κατά προσέγγιση κάθε ετήσια πολεμική εκστρατεία του «Τιμολέοντα» κόστιζε συνολικά 15.000 γρόσια, ενώ υπολογίζεται ότι σε όλο το διάστημα που συμμετείχε στον πόλεμο ξοδεύτηκαν περίπου 250.000 γρόσια – ο μηνιαίος μισθός ενός ναύτη ήταν κατά μέσον όρο 50 έως 80 γρόσια.
Οπως επισημαίνει η ιστορικός, το συγκεκριμένο κατάστιχο συντάχθηκε εκ των υστέρων, Δεκέμβριο του 1828, και δόθηκε στο κράτος. Το 1829, καθώς τα αιτήματα των αγωνιστών για αποζημίωση είχαν συσσωρευτεί, η κυβέρνηση Καποδίστρια θέλησε να δώσει μια λύση ζητώντας από όλους να παρουσιάσουν τεκμηριωμένα τις δαπάνες τους. «Προφανώς ο γραμματικός του Πινότση είναι από τους πιο συνεπείς», σχολιάζει η κ. Λιάτα.
Το βιβλίο κυκλοφορεί στη σειρά «Ιστορική Βιβλιοθήκη 1821» του ΙΙΕ/ΕΙΕ, και υποστηρίζεται από το Ιδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας 1821-2021.
Πηγή: kathimerini.gr
